کد مطلب:19209 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:6

گنجینه پرسمان » اخلاق و عرفان

لقمان حكيم در نصايح خود چه حكمت هاي عملي ارائه نموده است؟

مسايل عبادي، مانند به پا داشتن نماز، امر به معروف و نهي از منكر و بردباري و پايداري در حوادث و مصائب را براي فرزند خويش بيان مي كند: (يا بُنيَّ اَقِمِ الْصَلوة وَأمُر بِالمَعرُوف وَانْهَ عَنِ المُنْكَر وَاصْبِر عَلي ما اَصابَك اِنَّ ذلِك مِنْ عَزمِ الْاُمور) لقمان/17 صبر جزو عزم الامور است؛ يعني از اموري است كه انسان بايد درباره آن تصميم بگيرد و بدون عزم جزدي نمي توان به آن نايل آمد. بنابراين صبر غير از سكوت است. صبر، يعني مقاومت و پايداري. در بيان اهميت و نقش صبر همين بس كه در جوامع روايي، نسبت آن به ايمان، به منزله نسبت سر به پيكر ياد شده است: (الصَّبر مِنَ الْايمان بِمَنْزلةِ الرَأسِ مِنَ الجَسَدِ) (بحار،2/144.). آنگاه لقمان حكيم فرمود: (وَلا تُصَّعِّر خَدَّكَ لِلْناس) لقمان/18؛ صورتت را به تكبر برنگردان. بر خورد تحقير آميز با مردم نداشته باش. در اين باره خداوند به پيامبر اكرم (ص) فرمود: (وَاَخْفِضْ جِناحَك لِمَنْ اِتَبَّعك مِنَ الْمُؤمنين) شعراء/215؛ بال خود را براي پرورش محرومان وبي پناهان پهن كن و مؤمنان پيرو خود را در سير و سلوك رها مكن.

لقمان چنين ادامه داد: (وَلا تَمْشِ في الْأَرْض مَرَحا) لقمان/18، فرحناك و مسرور و متبخترانه راه نرو، زيرا : (اِنَّ اللهَ لا يُحِبُّ كُلَ مُختَال فَخُور)؛ خدا انسانهاي خيالباف، خيال زده و فخر فروش را دوست ندارد. (مختال) يعني خيال زده، و خيال زده در برابر عاقل است. عاقل درهمه شئون زندگي، مانند لباس پوشيدن، حركت كردن و حرف زدنش تواضع دارد، اما مختال در رفتارو گفتارش گردنكشي و گردن فرازي مي كند.

در ادامه فرمود: (وَاقْصُد في مَشْيِك وَاغْضُضْ مِنْ صَوْتِك اِنَّ اَنكَر الْاَصْواتِ لَصَوتُ الْحَمير) لقمان/19؛ خطِ مشي تو هم در سلوك معنوي و هم در راه ظاهري و هم در طريق زندگي معتدل باشد، نه افراط و تندروي در آن باشد و نه تفريط و كند روي. همچنين با صداي بلند حرف نزن، زيرا بدترين صدا، صداي حمار است. پس اعتدال در سخن گفتن به اين است كه در بلند كردن صدا به همان اندازه كه مخاطب يا مخاطبان بشنوند اكتفا شود.

با توجه به اين ادب قرآني است كه بزرگان فرموده اند: شايسته و پسنديده نيست كه كسي در برابر آموزگار و استاد و پدرش، صدايش را بلند كند، به طوري كه بلند تر از صداي پدر يا استادش باشد. چنانكه همين نكته درباره رعايت احترام رسول خدا (ص) آمده است: (يا اَيُّها الَّذين امَنوا لاتَرْفَعُوا اَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَبي وَ لاتَجْهروا لَه بِالْقَوْلِ) حجرات/2. و اين مطلب اختصاص به زمان حيات آن حضرت ندارد. بنابراين خواندن زيارت با صداي بلند در مشاهد مشرفه روا نيست و بر خلاف ادب آن محضر است.

پس در آغازِ حكمتِ آن بزرگ حكيم الهي، جهان بيني توحيدي آمده است كه خداوند يگانه است. بعد مسئله قيامت، و سپس مسئله هدايت ديگران به عنوان امر به معروف و نهي از منكر در پرتو اقامه نماز بيان شده است و در پايان نيز، در مورد چگونگي زندگي شخصيِ انسان مؤمن تأكيد شده است كه معتدل و متواضع باشد، به ديگران احترام بگذارد، فخر فروشي نكند،خيال زده نباشد و ... همه اينها از حكمتهاي لقمان به شمار مي آيد كه برخي حكمت نظري و بعضي حكمت عملي است.

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن ج 7 (سيرة پيامبران(ع) در قرآن)